محمد بن زاید ولیعهد پر نفوذ امارات به چه دلایلی به دنبال کاهش تنش و بهبود رابطه با تهران است؟

دنیای اقتصاد: امارات متحده عربی اخیرا رویکرد متفاوتی در قبال ایران درپیش گرفته است و شاهد تحولات و نشانه هایی در روابط دوکشور هستیم که حداقل طی چند سال اخیر بی سابقه بوده است. امارات طی سال های گذشته همواره کشوری بوده که در کنار عربستان سعودی و در مقابل جمهوری اسلامی ایران قرار داشته است.




اما تحولات روزها و هفته های اخیر، چهره دیگری از امارات را برای افکار عمومی و تحلیلگران منطقه آشکار ساخته و آنها را با این پرسش مواجه کرده که آیا سیاست خارجی و رفتار امارات  در برابر ایران واقعا تغییر کرده یا خیر؟ برای تحلیل این موضوع می توان به نشانه هایی اشاره کرد که طی هفته های اخیر شاهد بوده ایم؛ در یک دسته بندی کلی 6 نشانه را می توان برای تغییر رفتار امارات مورد واکاوی قرار داد.
 

نخستین نشانه به سفر هیات نظامی امارات به تهران مربوط می شود؛ یک هیات 7 نفره از مقامات گارد ساحلی امارات روز سه شنبه 8 مرداد وارد تهران شد و در رابطه با همکاری مرزی دو کشور، تردد اتباع و ترددهای غیر مجاز یا بدون اطلاع و تسهیل و تسریع تبادل اطلاعات طرفین با مقامات ایرانی گفت و گو کرد. این ششمین نشست گارد ساحلی ایران و امارات است. پنجمین نشست گارد ساحلی دو کشور در سال 1392 یعنی 6 سال پیش برگزار شده بود. انتشار تصویری از این سفر در رسانه ها که در آن دو فرمانده نظامی ایرانی و اماراتی، در برابر پرچم های دو کشوربا لبخند با هم درحال دست دادن و رد و بدل کردن سندهای یک یادداشت تفاهم هستند، بسیار جلب توجه کرد. این درحالی است که امارات و ایران طی سال ها روابطی توام با رقابت و حتی بعضا خصومت را در کارنامه خود ثبت کرده بودند. ضمن اینکه ایران نیز دلخوری هایش را از سیاست خارجی امارات در مدت پنهان نکرده و محمد جواد ظریف، در یک اظهارنظر خبر ساز با مطرح کردن گروهB، محمد بن زاید ولیعهد و حاکم دوفاکتوی امارات را در کنار محمد بن سلمان، جان بولتون و بنیامین نتانیاهو، به عنوان دشمنان ایران که به دنبال جنگ هستند، معرفی کرد.
 

دومین نشانه ای که با تکیه بر آن می توان تحلیل کرد که امارات تا حدودی به سمت ایران تغییر موضع داده است به انفجار فجیره باز می گردد. زمانی که در تاریخ 22 اردیبهشت، چهار نفتکش در نزدیکی بندر فجیره امارات آسیب دیدند بسیاری ارزیابی شان تشدید تنش ها در منطقه خلیج فارس بود. اما موضع گیری نرم و محتاطانه ابوظبی، سناریوی افزایش تنش را مختل کرد. در این رابطه شاهد بودیم که با وجود ادعاهای آمریکا علیه ایران، موضع امارات این بود که بررسی این ادعاها نیاز به اسناد بیشتری دارد.
 

در عین حال امارات متحده عربی که یکی از ارکان اصلی ائتلاف عربستان سعودی در جنگ یمن بود، اخیرا بخش عمده ای از نیروهایش را از یمن خارج کرد. منابع خبری هفتم تیر ماه از تصمیم امارات برای خروج بخش بزرگی از نیروهای نظامی خود از یمن و ائتلاف عربی خبر دادند. این درحالی است که بخشی از گروه های درگیر در یمن مورد حمایت عربستان سعودی و امارات و بخشی که انصارالله را شامل می شود مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران هستند. اما اخیرا موازنه در یمن به هم ریخته و شاهد آن هستیم که متحدان دیروز به رقبای در عدن تبدیل شده اند. درگیری های نیابتی امارات و عربستان در جنوب یمن در نهایت به سقوط مقر دولت منصور هادی در عدن انجامید.
 

یکی دیگر از فاکتورهایی که می توان نشانه تغییر رویکرد امارات تلقی کرد به برخی تفاهمات میان حوثی ها که از حمایت معنوی ایران برخوردار هستند و ابوظبی مربوط می شود. بنابر ادعای برخی منابع خبری ظاهرا پس از تحولات اخیر، حوثی ها اعلام کرده اند که از این پس در جنگ یمن به اهداف امارات حمله نمی کنند و تنها اهداف عربستان را مورد هدف قرار خواهند داد. پیش تر نیز یک منبع یمنی فاش کرده بود که امارات در چارچوب تفاهم های اخیر خود با ایران، تعهد کرده که ترتیبات صحنه سیاسی در جنوب یمن را تغییر داده بود، به وضع سابق بازگرداند. تغییر در آرایش شورای انتقالی جنوب و هماهنگی اطلاعاتی با حوثی ها دوبخش مهم از این تفاهم است.
 

نکته دیگری که حاکی از چرخش امارات به سمت ایران است اعلام آمادگی دوبانک اماراتی برای نقل و انتقال پول به ایران است؛ مساله ای که هشتم مرداد و همزمان با ورود هیات نظامی امارات به ایران توسط شهاب قربانی،دبیر کل کانون صرافان ایران اعلام شد.این تصمیم امارات در شرایطی اتخاذ شده که ایالات متحده آمریکا به زعم خود سخت ترین تحریم ها را علیه ایران اعمال کرده و تلاش می کند تا با کمپین فشار حداکثری خود اقتصاد ایران را فلج کند. به گزارش واشنگتن پست، تئودور کاراسیک، تحلیلگر مسائل کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس معتقد است که امارات روز به روز از اهداف آمریکا دورتر می شود. به گفته وی این رویکرد امارات ممکن است رویکرد فشار حداکثری آمریکا علیه ایران را تضعیف کند.
 

در عین حال ادعای العربی الجدید که یک روزنامه پان عرب  مستقر در لندن است اخیرا مدعی شده که امارات از طریق بنادر خود به صدور نفت ایران و شکستن محاصره تهران کمک می کند. احمد الزعبی در این رابطه در العربی الجدید نوشت: «امارات روابط اقتصادی خود با ایران را از طریق درهای پشتی و راه های سری تقویت می کند که بارزترین آنها قاچاق نفت و اعطای تسهیلات غیر رسمی است.»
 

از سوی دیگر علاوه بر نشانه های تغییر فاز امارات در قبال ایران می توان به برخی دلایل نیز در این رابطه اشاره کرد. سه دلیل مهم که حائز اهمیت است عبارتند از: نخست رقابت هفت امیرنشین امارات و ساختار قبیله ای  این کشور، دوم وابسته بودن رشد و توسعه اقتصادی امارات به سرمایه گذاری های خارجی و امنیت و ثبات این کشور و سوم ناامیدی امارات از اقدام آمریکا. در این خصوص محمد بن زاید، برخلاف دیگر رهبران کشورهای عربی خلیج فارس، نمی تواند چندان آزادانه عمل کند و همواره ناچار است تا قدرتش را با دیگر حکام امارات متحده عربی تقسیم کند. در میان این شیخ های با نفوذ، محمد بن راشد آل مکتوم، حاکم دبی، نقشی تعیین کننده دارد. ضمن اینکه اصولا اداره امارات و ثباتش، نتیجه توازن قوا و مشارکت مسالمت جویانه هر هفت امارت در تصمیم گیری های بزرگی نظیر کوبیدن بر طبل دشمنی با تهران است. در واقع روابط امارات با تهران همواره تابعی از پویایی های سیاست داخلی در امارات بوده است. دبی و شارجه همواره طرفدار روابطی گرم تر با تهران بوده اند. با این همه، روابط دوطرف در طول زمان از روابط دبی محور به ابوظبی محور شیفت کرده است؛ امیر نشینی که طرفدار سیاست تندروانه تری در قبال ایران بوده است. امارات به طور رسمی از خروج آمریکا از برجام استقبال کرد و نقش فعالانه ای در مهار ایران از طریق بلوکه کردن مبادلات مالی تهران و تحریم شرکت های ایرانی ایفا کرد. این سیاست دیپلماسی دبی را که از دیرباز تلاش می کرد تا روابط تجاری با ایران را حفظ و گسترش دهد به چالش کشیده است. اما با بحران آفرینی های ابوظبی در منطقه که باعث خروج بخش مهمی از تجار ایرانی و تعطیلی بخشی از صنعت گردشگری در این کشور شد، شاهد بودیم که اختلافات بین شیخ نشین های امارات بالا گرفت. یکی از گمانه ها درباره چرایی چرخش امارات، همین ساختار قبیله ای و البته نقش محمد بن راشد آل مکتوم، حاکم دبی است.

چنانکه خبرگزاری اناتولی حدود 10 روز پیش گزارش داده بود، حاکم دبی نه تنها از دشمنی با ایران ناراضی است، بلکه جنگ یمن را نیز یک ماجراجویی پرهزینه بی ثمر می داند. در خصوص دلیل دوم یعنی وابسته بودن رشد و توسعه اقتصادی امارات به سرمایه گذاری خارجی و امنیت و ثبات کشور و منطقه نیز باید توجه داشت، به همین دلیل این کشور همواره یکی از نخستین طرفداران پایان دادن به هرگونه درگیری در خلیج فارس است؛ چه جنگ ایران و عراق که به رغم حمایت از بغداد، به دنبال صلح و میانجیگری بودند و چه تهدید صدام حسین و جنگ 2003 که امارات تلاش کرد با پیشنهاد نقل مکان صدام به امارات، جلو جنگ را بگیرد. مروان سلامه، مدیرکل مرکز بین المللی مشاوره های اقتصادی در گفت و گو با العربی الجدید می گوید: « امارات اهتمام زیادی به تجارت از طریق بنادر خود دارد؛ از این رو، اماراتی ها به دنبال تامین امنیت این بنادر هستند؛ چراکه شعله ور شدن جنگی در منطقه می تواند باعث تعطیلی حرکت تجاری شده و خسارت سنگینی به امارات وارد کند.» سلامه می افزاید: « همکاری تجاری بین ابوظبی و تهران، با وجود بحران های پی در پی در منطقه، متوقف نشده و شواهد زیادی برای این ادعا وجود دارد؛ گزارش های زیادی حکایت از کمک امارات به ایران، برای صدور نفت آن از طریق بنادر و شکستن محاصره اقتصادی ایران دارد.»

همچنین جمال الفضلی، استاد علوم سیاسی در دانشگاه کویت نیز معتقد است همکاری با ایران، دولت های خلیج فارس را از کابوس جنگ و درگیری های محتمل در نتیجه تنش فعلی دور کند. در این خصوص واشنگتن پست نیز به نقل از یک مقام اماراتی نوشته است که امارات قصد جنگ ندارد و مهم ترین مساله برای این کشور، امنیت، ثبات و برقراری صلح در منطقه خلیج فارس است.

اما دلیل سوم نوعی ناامیدی از بی اقدامی آمریکا در برابر ایران است؛ عربستان، امارات و بحرین امید زیادی داشتند که پروژه فشار حداکثری ترامپ که خود در خروج از برجام، بازگشت تحریم ها و تروریستی اعلام کردن سپاه نشان داد، زمینه را برای اقدام عملیاتی واشنگتن علیه تهران فراهم آورد. از دید دولت های عربی خلیج فارس نتیجه رونمایی از استراتژی فشار حداکثری ترامپ در طول یک سال و چندماه از اعلام ان تاکنون جز چند توییت هشدارامیز و برخی مانورهای ظاهر نمایشی و ارسال سلاح به منطقه، دستاورد ملموسی بر جا نگذاشته است. این ادراک باعث ایجاد تردید در رهبران این کشورها شده که نباید تمامی تخم مرغ ها را در سبد آمریکا قرار دهند.
 

در نهایت با در کنار هم قرار دادن نشانه ها و دلایل تغییر موضع امارات متحده عربی در مقابل ایران می توان به دو تفسیر حداکثری و تفسیر حداقلی اشاره کرد. تفسیر حداکثری که خوشبینانه تر نیز است به تغییر موضع و نزدیکی ابوظبی به تهران اشاره دارد. در این تفسیر از روابط، کارشناسان معتقد هستند به دلایل گفته شده در برهه فعلی، امارات به سمت ایران چرخش موضع داشته است. اما یک تفسیر حداقلی نیز وجود دارد که مطابق آن، تحلیلگران این اقدامات امارات را نشانه تغییر موضع در برابر ایران نمی دانند بلکه آن را در راستای کاهش تنش در منطقه و تنها با هدف حفظ ثبات و امنیت این کشور تلقی می کنند.



منبع: دنیای اقتصاد

بازگشت به صفحه اخبار