چالش های ایران امروز (دکتر بهروز هادی زنوز)





  چالش های ایران امروز

   (دکتر بهروز هادی زنوز)



نزدیک به 40 سال از استقرار جمهوری اسلامی در ایران می گذرد. حضور مردم در انتخابات با وجود مشکلات، پشتوانه بزرگی برای ثبات نظام بوده است؛ اما متاسفانه امروز کشور به طور همزمان با چالشهای بزرگ مواجه است که در صورت بی توجهی بیم آن می رود که در آینده با تشدید مشکلات و از دست رفتن امید شاهد اعتراض باشیم.


بخشی از مشکلات محصول تصمیم های مدیریت کشور در این دوره است. از این رو بدون ایجاد تحول در الگو های فکری و ساختارهای سیاسی و اقتصادی، راه برون رفت از بحرانهای کنونی متصور نیست.


- تصویری احمالی از چالشهای اساسی کشور در 40 سال اخیر:

* جمعیت کشور 2.37 برابر شد؛ اما در همین مدت میانگین رشد تولید ناخالص داخلی فقط 1.82 برابر شد؛ تولید سرانه کشور تنزل و سطح رفاه عمومی کاهش یافت. در این دوره ما به جای هموارسازی راه رشد اقتصادی بر سیاست ازدیاد جمعیت، تامین خود کفایی و بیگانه هراسی تاکید کردیم و با سبقت گرفتن رشد جمعیت از رشد اقتصادی، چالشهای جدی در بازار کار کشور بوجود آوردیم.

* نبود تعادل در بازار کار موجب تنزل میانگین دستمزدها و گسترش فقر شد. حقوق بیش از 80% نیروی کار شاغل کشور کمتر از یک میلیون و 400 هزار تومان است. تعداد افراد تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی جمعا به 8.3 میلیون نفر می رسد که بیش از 10% جمعیت کشور است.

*به دلیل سوء مدیریت و فساد مالی در صندوقهای بازنشستگی و بدهی های معوق دولت به تامین اجتماعی، این صندوق ها با ناپایداری مالی مواجهند. در سال 1396 بودجه کمک دولت به صندوقها جمعا 40 هزار میلیارد تومان بود و امسال 53 هزار میلیارد تومان. تامین اجتماعی در سال های آینده به سرنوشت صندوق ها دچار می شود و دولت نمی تواند از عهده پرداخت این تعهدات برآید.لذا در آینده نه چندان دور سرنوشت مستمری بگیران بطور جدی در مخاطره است.

* نظام بانکی بدلیل سیاستهای نادرست در وضعیت بحرانی است؛ در اغلب بانکهای کشور، نسبت سرمایه به دارایی ناچیز، برابر موازین معمول ورشکسته، مطالبات معوق بالا و بخش زیادی از دارایی های بانک ها در مستغلات حبس است. در همان حال گسترش فعالیت موسسات مالی غیر مجاز بدون رعایت اصول بانکداری و در غیاب نظارت بانک مرکزیبه تضییع حقوق سپرده گذاران و سلب اعتماد عمومی انجامیده است. اگر تدابیر لازم برای اصلاح وضعیت ترازنامه بانک ها اتخاذ نشود، دیر یا زود نظام مالی کشور بخش حقیقی را هم با خود به ورطه رکود خواهد کشاند.

* خشکسالی دامن کشور را گرفته، همراه با بی تدبیری در مدیریت منابع طبیعی (یارانه سنگین به نهاد های کشاورزی و آب و عدم نظارت به استفاده از منابع طبیعی)، به تخریب گسترده منابع انجامیده و کشاورزان در برخی از مناطق برای اولین بار بعد از انقلاب رو در روی دستگاه های مسئول قرار گرفته اند.

* رتبه ایران در شاخص حکمرانی، «پاسخگویی دولت»، «ثبات سیاسی»، «اثر بخشی دولت»، «کیفیت مقررات»، «حاکمیت قانون»، «فساد»، رضایت بخش نیست. در جامعه با شکل گیری انواع نهادهای موازی اجتماعی، فرهنگی مواجهیم. همه این نهادها از بودجه عمومی کشور ارتزاق می کنند، اما نه تعهد قانونی روشنی به پرداخت مالیات و نه در قبال دولت و جامعه شفاف و پاسخگو هستند.

* مستقل نبودن بانک مرکزی از دولت موجب تبدیل این بانک به خزانه دولت شده است و بانک مرکزی نتوانسته به موازات فعال شدن بانکهای خصوصی نظارت موثری بر نظام بانکی کشور اعمال کند. بحران بانکی اخیر کشور زائیده نا توانی دولت و بانک مرکزی در حوزه مقررات گذاری و اعمال نظارت بر نظام بانکی است.

* بخش مهمی از شرکت های دولتی برای رد دیون دولت به تامین اجتماعی و صندوقهای بازنشستگی واگذار شد و بخش دیگر آن نصیب نهادهای نظامی و غیر نظامی شد. لذا طبقه سرمایه دار جدیدی در ایران شکل گرفت که ارتباط تنگاتنگی با مراکز قدرت داشت. این طبقه نه تنها از طریق خرید ارزان دارایی های عمومی به کسب ثروت پرداخت، بلکه در بهره گیری از قراردادهای دولتی و سود جویی از رانت گوی سبقت را از بخش خصوصی ربود.

* سایه تنش در مناسبات بین المللی، اثرات بی ثبات کننده و ویرانگری بر تصمیمات صاحبان سرمایه گذاشته است. باید دید چه کسانی از عمده کردن تعارض های بین المللی در کشور سود می برند. در دوره بعد از جنگ جهانی دوم، هیچ کشوری بدون اتخاذ سیاست همزیستی مسالمت آمیز با کشور های صنعتی و دستیابی به مزایای تجارت جهانی و سرمایه گذاری خارجی، نتوانسته بر عقب ماندگیهای خود فائق آید.

* جمهوری اسلامی ایران در این برهه حساس تاریخی باید یک از دو گزینه را اتخاذ کند:

ادامه سیاست های گذشته یا قبول و اعمال اصلاحات سخت بنیادین اقتصادی، اجتماعی و... با مشارکت مردم

به امید آنکه این فرصت تاریخی با ندانم کاری از دست نرود و جامعه ما بیش از این متحمل خسران نشود.




منبع: اقتصاد نیوز