احیای برجام در منطقه خطر

رابرت مالی، نماینده آمریکا در امور ایران از « توقف مذاکرات تا تغییر موضع ایران » خبر داد
دنیای اقتصاد : نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در گفتگو با شبکه سی ان ان طی اظهاراتی با بیان اینکه مذاکرات متوقف شده است، مواضع فرابرجامی ایران را علت بن بست در مذاکرات اعلام کرد . رابرت مالی روز دوشنبه گفت: ما باید ببینیم آیا این دولت { ایران } دولتی است که می خواهد به توافق دست پیدا کند یا نه ; اما در حال حاضر، تمرکز روی اتفاقاتی است که می افتد، چون مذاکرات متوقف شده است.
به گزارش «ایسنا»، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، درباره وضعیت مذارکات احیای توافق هسته ای در وین مدعی شد : دلیل اینکه مذاکرات در بن بست قرار دارد و پیش نمی رود، این است که ایران در دو ماه گذشته، موضعی را در این مذاکرات اتخاذ کرده که واقعا مغایر با بازگشت به توافق است. آنها درخواست هایی مطرح می کنند که ارتباطی به برجام { توافق هسته ای } ندارد . تا زمانی که اینطور باشد، مذاکرات در وقفه خواهد بود. او گفت : مذاکرات در حال حاضر حتی در دستور کار قرار ندارد و تمرکزی بر آن نیست . این در حالی است که ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، در نشت خبری اخیر خود، در پاسخ به سوالی در مورد آخرین تحولات روند مذاکرات برجام و اظهارات مقامات آمریکایی مبنی بر اینکه مذاکرات احیای برجام در حال حاضر در اولویت آنها قرار ندارد، اظهار کرد: موضوع مذاکرات رفع تحریم ها از دستور کار ایران خارج نشده است . با توجه به اظهارات مالی و اینکه مقامات آمریکا همواره سعی میکردندروزنه مذاکرات را باز نگه دارند، اظهارات جدید می تواند ناشی از تغییر احتمالی موضع آمریکا در خصوص مذاکرات احیای برجام باشد . برای تبیین این رویکرد باید به نقش آفرینی و تاثیرگذاری چند فاکتور توجه داشت :

نا آرامی های ایران
موئلفه اول این است که ذهنیت آمریکا درباره وضعیت و موقعیت ایران در مذاکرات تغییر پیدا کرده است. با توجه به مساله نا آرامی ها و اعتراضات در ایران، ذهنیت کاخ سفید این است که تهران نیاز مبرم تری به توافق در شرایط کنونی نسبت به یک ماه پیش دارد تا بتواند با گشایش در عرصه بین المللی، زمینه را برای مدیریت بهتر شرایط داخلی خود فراهم کند. موضع گیری و اظهارات روزها و هفته های اخیر مقامات دولت بایدن در حمایت از اعتراضات در ایران نشان میدهد ارزیابی کاخ سفید این است که با تغییر شرایط و موقعیت ایران در مذاکرات احیای برجام، زمینه برای تغییر رفتار ایران و کوتاه آمدن از مواضع حداکثری ای فراهم خواهد شد.
این در واقع نقطه مقابل ارزیابی کاخ سفید از موقعیت ایران پیش از بروز ناآرامی هاست. در این میان فشار هایی که در کنگره بر دولت بایدن برای اتخاذ موضع قوی تر در مقابل ایران تحمیل شده است، عنصر دیگری در روند تغییر نگاه دولت بایدن به مذاکرات احیای برجام است. این فشار ها تا جایی است که اتخاذ واکنش از سوی بایدن برای مشخص تر کردن راهبرد مذاکراتی دولت آمریکا را متحمل کرده است. برخی کارشناسان معتقدند اظهار ندامت اخیر باراک اوباما رئیس جمهور سابق آمریکا در خصوص عدم حمایت از تحولات اعتراضی ایران در سال 88 به منزله پالس به دولت بایدن برای اتخاذ موضع قوی و مشخص برای حمایت از ناآرامی ها در ایران است.

انرژی
موئلفه دوم به مساله انرژی در استراتژی آمریکا و شرکای غربی آن برمی‌گردد. تمام فشار آمریکایی‌ها در طول مذاکرات چند ماه گذشته تا قبل از توقف و ایجاد بن‌بست، این بود که بتوانند توافق را تا خرداد و حتی تا مرداد احیا کنند که تا روز بازاجرا یعنی ۱۲۰روز پس از توافق، زمینه ـ ولو به لحاظ روانی ـ برای بازگشت تدریجی نفت و گاز ایران به بازار فراهم شود. در شرایط کنونی با عبور از این نیاز روانی و با توجه به اقداماتی که در طول چند ماه گذشته دولت‌های اروپایی و در راس آنها آلمان برای رفع نیازهای گازی خود از بازیگرانی چون قطر انجام داده‌اند، دولت بایدن و حتی اروپایی‌ها با فراغ بال بیشتری نسبت به مذاکرات احیای برجام برخورد می‌کنند و کمتر از ماه‌های گذشته از ادبیات مذاکراتی همچون ضرورت احیای برجام، نقش برجام در ثبات و امنیت بین‌المللی و ... استفاده می‌کنند. این وضعیت به این معنی است که توافق احیای برجام نقش تعیین‌کنندگی خود را برای رفع نیازهای انرژی اروپا از دست داده و می‌تواند در شرایط دیگری مجددا در دستورکار قرار گیرد. به‌ویژه که با کنار رفتن عنصر نیاز فوری به توافق، غربی‌ها می‌توانند رویکرد مذاکراتی خود را با حوصله بیشتر به قصد فشار بر ایران برای عبور از مواضع حداکثری در دو حوزه تضمین و پادمان تنظیم کنند.

اتحاد ایران و روسیه
موئلفه سوم نگاه آمریکا به اتحاد در حال شکل گیری ایران و روسیه است که در بحران اوکراین نمود عملیاتی به خود گرفته است. ادعاهای روزهای اخیر مقامات ایالات متحده درباره نقش پهپاد ها و موشک های ایرانی در میانه جنگ اوکراین نشان دهنده این ارزیابی است. توجه به دلالت های این اتحاد نه برای خاورمیانه، بلکه برای اروپا که از حساسیت ویژه ای برای غربی ها برخوردار است، تغییر نگاه آمریکا به مذاکرات احیای برجام را به دنبال داشته است. در همین خصوص رابرت مالی در گفت و گو با شبکه سی ان ان، درباره اینکه آیا ارزیابی کی یف مبنی بر اینکه روسیه از پهپادهای ساخت ایران برای حمله به شهرهای اوکراین استفاده کرده است، صحت دارد یا نه، گفت، آمریکا از ماه ژوئیه مطلع بود که ایران برای فروش صدها پهپاد به روسیه آماده می شد و « حالا ما همین امروز ( دوشنبه 25 مهر ) شاهد خرابی هایی هستیم که این پهپادها به بار می آورند. ما هر کاری بتوانیم برای متوقف کردن آن انجام می دهیم. »
نکته مهم دیگری که از دید آمریکایی ها وجود دارد، نقش احیای برجام در سر و شکل دادن بیشتر به اتحاد تهران-مسکو است، به ویژه که مقامات کرملین برعکس ماه های گذشته که میل کمتری به احیای برجام داشتند، در حال حاضر از احیای توافق تا پایان ماه نوامبر خبر می دهند. از دید آمریکا این توافق برای همکاری های بیشتر ایران و روسیه در حوزه های اقتصادی و نظامی، با توجه به روند رو به گسترش همکاری ها در یک سال گذشته،حائز اهمیت است . نکته سومی که در رهگذر روابط رو به گسترش تهران و مسکو برای آمریکا قابل توجه است،روابط روسیه و اسرائیل در شرایط کنونی است که به واسطه بحران اوکراین به سطح بی سابقه ای از تنش رسیده است. در واقع این وضعیت بازتاب دهنده تعمیق اتحاد تهران و مسکو است که برای ایران و اسرائیل در خاورمیانه به خصوص در منطقه شامات دلالت های معناداری خواهد داشت. از دید کاخ سفید، مسکو می تواند کمک های ایران در اوکراین را با باز گذاشتن بیشتر دست ایران در سوریه که برای تل آویو بسیار مهم است، پاسخ دهد.

منبع : دنیای اقتصاد