سهم تحریم در وضعیت موجود

پرویز خوشکلام خسروشاهییکی از موضوع‌های مناقشه‌برانگیز در سال‌های اخیر میزان اثرگذاری تحریم‌ها بر وضعیت اقتصادی کشور است. برخی افراد با معیار قرار دادن شرایط اقتصادی مطلوب به ارزیابی آثار تحریم‌ها می‌پردازند و لذا بخش عمده مشکلات اقتصادی را به سیاستگذاری‌های نادرست نسبت می‌دهند. اما بعضی دیگر ارزیابی خود را با مبنا قرار دادن وضعیت قبل از وقوع تحریم‌ها انجام می‌دهند. بنابراین نقش تحریم را در وضعیت موجود اقتصاد کشور بسیار عمده می‌بینند.

به‌عبارت دیگر از آنجاکه وضعیت اقتصاد ایران قبل از تحریم هم به خاطر سیاستگذاری‌های نادرست چندان مناسب نبود و از شرایط مطلوب فاصله زیادی داشت، از این رو بسیاری تلاش می‌کنند تمام یا بخش عمده‌ای از مشکلات ناشی از تحریم را نیز به همان سیاستگذاری نادرست نسبت دهند. در مقابل عده‌ای دیگر تلاش دارند با برجسته کردن نقش تحریم، عامل سیاستگذاری‌های نادرست را در وضعیت موجود اقتصاد کشور کم‌اهمیت نشان دهند.

در ادامه با استفاده از تحولات پنج شاخص رشد اقتصادی، رشد نرخ ارز، نرخ تورم و تولید ناخالص داخلی طی سال‌های ۱۳۶۸ تا ۱۴۰۰ (جدول زیر)، سعی شده است دو ادعای مذکور راستی‌آزمایی شود و اثر تحریم بر وضعیت اقتصاد ایران از این منظر مورد بررسی قرار گیرد.
رشد اقتصادی : بر اساس محاسبات جدول ، با در نظر گرفتن متوسط رشد اقتصادی سالانه دوره 1368-1389 به عنوان شاخص وضعیت قبل از تحریم و متوسط همین شاخص در دوره 1390-1400 به عنوان شاخص وضعیت بعد از تحریم و با فرض اینکه وضعیت مطلوب رشد اقتصادی در ایران 8 درصد است، سیاستگذاری نادرست و تحریم با هم رشد اقتصادی سالانه ایران را 89 درصد از وضعیت مطلوب دور کرده اند که سهم تحریم در آن 55 درصد بوده است. این در حالی است که متوسط سالانه نرخ رشد اقتصادی ایران طی دوره 1390-1400 نسبت به قبل از وضع تحریم ها با 82 درصد کاهش مواجه شده است .
رشد سالانه نرخ ارز : با فرض اینکه وضعیت مطلوب برای این شاخص 5 درصد باشد ، مشاهده می شود که بعد از تحریم رشد سالانه نرخ ارز نزدیک 700 درصد از وضع مطلوب خود فاصله گرفته که 78 درصد از کل آن سهم تحریم ها است. متوسط نرخ رشد سالانه نرخ ارز در دوره بعد از تحریم نسبت به دوره قبل از تحریم 218 درصد بالاتر رفته است.
نرخ تورم : با فرض اینکه وضعیت مطلوب برای این شاخص 5 درصد باشد ، مشاهده می شود که بعد از تحریم نرخ تورم بیش از 430 درصد از وضع مطلوب خود فاصله گرفته که 35 درصد از کل آن سهم تحریم ها است. متوسط سالانه نرخ تورم در دوره بعد از تحریم نسبت به دوره قبل از تحریم 40 درصد بالاتر رفته است.
تولید ناخالص داخلی ایران نسبت به ترکیه : تولید ناخالص داخلی دو کشور ایران و ترکیه به روش برابری قدرت خرید در دوره قبل از تحریم ها کم و بیش نزدیک هم بود. اما بعد از تحریم ها به خاطر عدم رشد اقتصاد ایران، تولید ناخالص داخلی این دو کشور از هم فاصله گرفتند ؛ به گونه ای که در سال 1399 تولید ناخالص داخلی ترکیه به دو برابر تولید ناخالص داخلی ایران بالغ شد . به عبارت دیگر تحریم ها عامل 100 درصدی عقب ماندن اقتصاد ایران از رقیب منطقه ای خود در 10 سال گذشته بوده است.
همان‌طور که از ارقام محاسبه‌شده در جدول مشخص است اقتصاد ایران از جهت رشد اقتصادی، کاهش ارزش پول ملی و نرخ تورم قبل از تحریم‌ها نیز از ارقام مطلوب خود فاصله قابل ملاحظه‌ای داشت که باید آن را به سیاستگذاری نادرست نسبت داد. اما با وقوع تحریم‌ها از سال۱۳۹۰ به بعد، وضعیت شاخص‌های مورد اشاره هم در مقایسه با وضعیت مطلوب و هم نسبت به وضعیت قبل از تحریم، بسیار بدتر شده است؛ به‌گونه‌ای‌که در نتیجه آن تولید ناخالص داخلی برابری قدرت خرید ترکیه به بیش از دو برابر ایران افزایش پیدا کرده است. بنابراین بر اساس آنچه محاسبات فوق نشان می‌دهد تاثیر تحریم‌ها بر اقتصاد ایران بسیار جدی و بزرگ است و نمی‌توان عمده مشکلات اقتصادی موجود کشور را به سیاستگذاری نادرست در دوران پیش یا پس از تحریم‌ها نسبت داد.


برای مشاهده جدول به لینک زیر مراجعه کنید .
منبع : دنیای اقتصاد