عراق جایگزین امارات برای دور زدن تحریم ها؟

دنیای اقتصاد: در شرایطی که دور تازه تحریم های آمریکا علیه ایران اجرایی شده است، ایران به دنبال ایجاد یک اتحاد منطقه ای با همسایگان است تا هزینه تحریم ها را برای طرف مقابل افزایش دهد. یکی از این اتحادهای منطقه ای که به باور مفسران می تواند در این راستا تاثیرگذار باشد، اتحاد منطقه ای میان ایران و عراق است که ابعاد مختلفی را در بر می گیرد.

تحلیلگران بر این باورند که استفاده از شرکت های واسطه در عراق می تواند جایگزین مسیر قبلی برای دور زدن تحریم ها از طریق امارات متحده عربی شود. در واقع در شرایط جدید از عراق به عنوان گزینه اصلی برای دور زدن تحریم ها نام برده می شود. اکنون ایران و عراق موفق به ایجاد اتحادی شده اند که شامل توسعه روابط اقتصادی می شود. در هفت ماه نخست سال جاری، عراق مهم ترین بازار صادرات غیرنفتی ایران به ارزش 6 میلیارد دلار بوده است. از سوی دیگر دو کشور توافق کردند که سطح معاملات فعلی را از 12 میلیارد دلار به 20 میلیارد دلار برسانند. در واقع یکی از مزیت های مهم برای ایران در ایجاد منطقه ای با این کشور این است که شرکت های ایرانی می توانند با تاسیس شعبه در عراق، اقدام به خرید کالاهایی کنند که به طور مستقیم در ایران قابل دریافت نیستند.

به گزارش المانیتور بازگشت مجدد تحریم های ثانویه از سوی آمریکا، تهران را بر آن داشته است که به دنبال راه هایی برای کاهش آثار تحریم ها برود. به گفته مقامات ایرانی، یکی از این راه ها، افزایش تعامل و تجارت با همسایگان است. البته این راهبرد جدیدی از سوی ایران محسوب نمی شود و ایران تعقیب سیاست بهبود روابط با کشورهای همجوار، به ویژه در امور مربوط به همکاری های بخش انرژی را در دستور کار قرار داده بود. اما اهدافی که تلاش های پیشین دنبال می کرد، بیشتر شامل جنبه های امنیتی می شد. این بار هدف از تعاملات، امور بازرگانی و اقتصادی است. اما این راهبرد از جوانب مختلف با چالش هایی روبه‌رو است که بیشتر از همه ناشی از تنش ها میان ایران و همسایگان جنوبی در حاشیه خلیج فارس است.

ایران از روابط اقتصادی با کشورهای همجوار سود خواهد برد. بهترین نمونه از ادغام روابط امنیتی و اقتصادیی را می توان در روابط ایران و عراق مشاهده کرد. مبالغه آمیز نیست اگر بگوییم که روابط ایران و عراق، نماینده مهم ترین محور منطقه ای در غرب آسیا است. نباید فراموش کرد به رغم جنگ هشت ساله دو کشور در دهه 80 میلادی، اکنون ایران و عراق موفق به ایجاد اتحادی شده اند که شامل توسعه روابط اقتصادی نیز می شود. در واقع طی هفت ماه نخست سال جاری، عراق مهم ترین بازار صادرات محصولات غیرنفتی ایران به ارزش 6 میلیارد دلار بوده است.

از سوی دیگر سفر اخیر رئیس جمهور جدید عراق به تهران و مذاکره با مقامات ارشد ایرانی، نشانه دیگری از ماهیت روابط دو کشور تلقی می شود. حال پرسش این است که چه فرصت ها و موانعی در این مسیر وجود دارد؟

ایران و عراق نه تنها طولانی ترین مرز در میان همسایگان را با یکدیگر دارند بلکه دارای روابط نژادی، فرهنگی و مذهبی هستند. همچنین به علت چالش های امنیتی در منطقه دو کشور دارای منافع مشترک امنیتی و يئوپلتیک هستند، درحالی که وجود منابع عظیم هیدروکربنی در منطقه می تواند عامل رقابت میان دو کشور شود، تاکنون بخش انرژی موجب همکاری میان دو کشور شده است، به ویژه که ایران دارای منابع گاز طبیعی است که برای تولید برق در عراق اهمیت زیادی دارد.

اهمیت نقش ایران در انرژی عراق برای دولت آمریکا آشکار است و به همین دلیل واشنگتن مهلت 45 روزه ای برای عراق تعیین کرده تا جایگزینی برای گاز ایران بیابد. از آنجا که نداشتن زیر ساخت گزینه های دیگر برای عراق نگذاشته است، آمریکا ناچار خواهد بود این مهلت را تمدید کند. بی تردید در بلند مدت عراق منابع دیگری خواهد یافت اما مساله این است که آیا دولت این کشور تمایل خواهد داشت روابط خود با ایران را به خاطر آمریکا به مخاطره بیندازد؟ از آنجا که عراق به حفظ روابط با هر دو کشور نیاز دارد، باید انتظار داشته باشیم که عراق به دنبال راه حل هایی برای حفظ روابط خوب با تهران باشد. نماینده روسیه در سازمان ملل نیز از ادامه روابط عراق با ایران حمایت کرده است. در واقع حوزه هایی که می تواند به روابط برد-برد میان ایران و عراق بدل شود، به برق و گاز ایران محدود نمی شود اما تعدادی میادین نفتی مشترک میان دو کشور وجود دارد که باید توسعه داده شود. از سوی دیگر دو کشور برای توسعه مشترک این میادین به توافق رسیده اند که می تواند ثروت زیادی نصیب آنها کند. این همکاری مشترک برای طرف ایرانی این مزیت را خواهد داشت که با بررسی فعالیت شرکت های غربی عراق، فناوری های پیشرفته را شناسایی کند و در میادین داخلی خود به کار گیرد. ایران در مثلثی با عراق و اقلیم کردستان به سوآپ نفت و محصولات نفتی نیز می پردازد. همچنین دو طرف در رابطه با حضور شرکت های ایرانی در بخش تولید گاز ال پی جی در عراق نیز به توافق رسیده اند. فراتر از بخش انرژی نیز حوزه هایی برای تعمیق روابط میان ایران و عراق وجود دارد. گذشته از سرمایه گذاری های عظیم ایران در شهرهای مقدس عراق، ایران در ساخت تاسیسات درمانی در مناطق مرزی به منظور ترویج توریسم درمانی نیز سرمایه گذاری هایی انجام داده است. همچنین دو طرف برای مقابله با قاچاق، بازارچه های مرزی ایجاد کرده اند. یکی از علایق اصلی ایران برای سرمایه گذاری در عراق، تسهیل دسترسی زوار ایرانی به شهرهای مذهبی در عراق است، به گونه ای که ترکیبی از اقسام توریسم فرهنگی، درمانی و مذهبی موجب ایجاد اشتغال در هر دو کشور شده است.

مزیت دیگر در عراق برای ایران این است که شرکت های ایرانی می توانند با تاسیس شعبه در عراق، اقدام به خرید کالاهایی کنند که به طور مستقیم در ایران قابل دریافت نیستند. استفاده از شرکت های واسطه در عراق می تواند جایگزین مسیر قبلی برای دور زدن تحریم ها از طریق امارات متحده عربی شود. برای دیدن چگونگی مقابله آمریکا با روش دور زدن تحریم ها باید منتظر ماند اما تاسیس شرکت های فرعی در کشورهای همسایه، یکی از راهبردهای ایران برای ادامه توسعه صنعتی و اقتصادی با وجود تحریم هاست. راه حل دیگر مشترک ایران و عراق با افزایش فشار آمریکا بر بانک های بین المللی، این است که بانک مشترکی تاسیس کنند تا پرداخت ها میان دو کشور را تسهیل کند. همچنین راهکار دیگر تاسیس یک مجموعه صنعتی در مناطق مرزی برای فعالیت های مشترک میان بخش خصوصی دو کشور است.

تمام این واقعیت ها و نقشه ها اکنون در سایه بازگشت تحریم های ثانویه آمریکا قرار گرفته اند. همه فعالیت ها قابل تحریم شدن نیستند اما فعالیت های خاصی وجود دارد که آمریکا تلاش می کند آنها را تحریم کند که باعث دردسر برای دولت عراق می شوند، عراقی که قصد دارد میان روابط خود با ایران و آمریکا توازن ایجاد کند. ایرانی ها به خوبی دریافته اند، اگر تهران به یک هاب تجاری و منبع انرژی غیرقابل چشم پوشی برای همسایگانش تبدیل شود، تحریم ایران به منظور تخریب اقتصادش دشوارتر می شود. بنابراین می توان این گونه تصور کرد که سیاست اشتباه دولت ترامپ درباره ایران، این کشور را ناچار خواهد کرد که روابط خود را با کشورهای همجوار به گونه ای تعمیق بخشد که تحریم آن دشوار و دشوارتر شود.




منبع: دنیای اقتصاد